Na konferencji w Oslo w czerwcu 2022 r. grupa kilku „asertywnych” polskich organizacji (ANGO) wystąpiła z ideą instytucjonalizacji partnerskiego rządzenia między społeczeństwem obywatelskim a prodemokratycznymi i proeuropejskimi politykami.[1] Bez skuteczniejszego dialogu i współpracy między organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i demokratycznymi politykami szanse na przeciwstawienie się autokracji są niewielkie.
Europa Wschodnia, a zwłaszcza Polska, wypada obecnie najniżej w Europie pod względem poziomu dialogu publicznego, konsultacji społecznych oraz wpływu organizacji społeczeństwa obywatelskiego na decyzje polityczne państwa (według Indeksu Bertelsmanna).[2] Słaba współpraca jest poważnym problemem we wszystkich krajach postkomunistycznych. Marzenie o skutecznej instytucjonalizacji dialogu między państwem lub samorządem a społeczeństwem obywatelskim wciąż czeka na spełnienie. Polakom nie udało się zbudować sprawnego państwa i skutecznej demokracji (np . według parametrów stosowanych przez Christiana Welzela), choć – pod koniec lat 90. – szczycili się dobrym poziołem kapitału indywidualnego (World Values Survey).
Istnieją jednak również dowody na to, że – po części z powodu pandemii, a po części z powodu emigracji wielu Ukraińców do Polski – postawy prospołeczne i kapitał społeczny zaczęły rosnąć w latach 20. (wg Wskaźnika Bertelsmanna o 11%), a uczestnictwo w organizacjach społeczeństwa obywatelskiego (wg GUS) wykazywało krzywą rosnącą – i to pomimo skrajnej polaryzacji społeczno-politycznej.
Nie możemy zmarnować nowej okazji do ożywienia organizacji społeczeństwa obywatelskiego i odzyskania demokratycznego partnerstwa i dialogu. Polska ma niepowtarzalną szansę zmobilizowania postępowych polityków i społeczeństwa obywatelskiego do wzajemnego motywowania się i wzmacniania.
Cel proponowanego SZCZYTU jest trojaki: 1) wzmocnienie inicjatyw obywatelskich w Europie Wschodniej; 2) skatalogowanie i przeciwdziałanie nadużyciom państwa prawa; 3) promowanie i doskonalenie strategii współpracy między demokratycznymi politykami a społeczeństwem obywatelskim.
Zwracamy się z prośbą o fundusze zalążkowe na zorganizowanie szczytu przedstawicieli inicjatyw obywatelskich z Polski i Węgier z jednej strony, a skandynawskich demokratów i obserwatorów międzynarodowych z drugiej. Szczyt odbyłby się na przełomie lutego i marca 2023 r., a wezmą w nim udział zaproszeni przedstawiciele organizacji obywatelskich z Europy Wschodniej, Skandynawii i USA.
Wybrana lista pytań:
Jak odnowić i wzmocnić dialog oraz partnerstwo między społeczeństwem obywatelskim a prodemokratycznymi politykami?
Jak poszerzyć dialog społeczny z organizacjami parasolowymi (niezależnymi instytucjami badawczymi, sądownictwem, mediami społecznościowymi, grupami kobiecymi, mniejszościami etnicznymi i religijnymi, inicjatywami ekologicznymi itp.?)
Jakie wnioski płyną z węgierskiej orbanizacji ? Jak uniknąć tego w Polsce?
W jaki sposób społeczeństwo obywatelskie może stać się skuteczniejsze w reagowaniu na państwowe nadużycia rządów prawa? Czego możemy się nauczyć ze skandynawskiego modelu w zakresie partnerstwa między politykami a organizacjami społeczeństwa obywatelskiego?
[1] Przeciwstawić się autokracji – Centrum Rozwoju i Środowiska (uio.no)
[2]Dekadę wcześniej Polska zajmowała 18. miejsce w tej samej kategorii według Indeksu Bertelsmanna.
